سرود گرگوریایی

طی بیش از ۱۰۰۰ سال ، سرود گرگوریایی موسیقی رسمی كلیسای كاتولیك رم بود؛ این سرودها، مجموعه ملودیهایی بودند كه متون مقدس لاتین با آن ها و بدون همراهی ساز خوانده می شد. این سرودها بافتی مونوفونیك دارند. مقصود ملودی های گرگوریایی تشدید معنویت بخش هایی از آداب و آیین های مذهبی بود.داین ملودی‌ها فضایی مناسب نیایش‌ها و اعم خاص مذهبی فراهم می‌آورند. آهنگسازان قرون وسطا، سده‌های پیاپی آثار بدیع خود را بر مبنای سرود گرگویایی ساخته‌اند. از زمان تشكیل دومین شورای واتیكان در سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵، مراسم كلیسای كاتولیك در هر كشور اغلب به زبان ملی آن كشور برگزار می‌شود و این ترتیب امروزه سرود گرگوریایی دیگر متداول نیست.

سرود گرگوریایی بیانگر كیفیتی آرام و قدسی است و بیشتر جلوه‌ای از معنویت كلیسا است تا فردیت انسان. ریتم این سرودها انعطاف پذیر بوده، از وزن پیروی نمی‌كنند و حس ضرب درآن ضعیف است.

سرودهای گریگوری ابتدا در چهار مُد و بعدتر در هشت مد و نهایتاً در ۱۲ مد دسته‌بندی می‌شدند. این سرودها از ساختاری مشخص تبعیت می‌کردند که بر اساس مد گریگوری بود و در آن از فرودهای مشخص و الگوهای تکرارشونده استفاده می‌شد. گام این سرودها حاصل ترکیب دو دانگ بود و معمولاً گستره‌ای به اندازه شش نت داشت که به آن هگزاکورد گفته می‌شود. نت‌نویسی این سرودها با کمک نئوم‌ها انجام می‌شد که نت‌نویسی پنج‌خطی امروزی حاصل تکامل آن‌هاست. به تدریج این سرودها از حاصل تک‌صدایی محض خارج شدند و در آن یک خواننده با بقیه خوانندگان ایجاد هارمونی می‌کرد که این منشأ اولیه موسیقی چندصدایی در غرب بود.

جریان آزاد ریتم به سرود گرگوریایی كیفیتی مواج و كم و بیش بداهه سرایانه می‌بخشد.این ملودی‌ها اغلب حركتی پیوسته (پویشی) در محدوده‌ای كوچك از صداهای زیر و بم دارند و سادگی یا پیچیدگی آن‌ها بسته به طبیعت و اهمیت متن سرود است؛ برخی در واقع گفتار گونه‌هایی مبتنی بر صدایی منفرد و برخی دربردارنده‌ی ساختارهای ملودیك پیچیده هستند.

این سرودها به نام پاپ گرگوری اول ملقب به گرگوری كبیر، كه در دوره‌ی زمامداری خود ۵۹۰ تا ۶۰۴ به آیین‌های نیایش دركلیسای كاتولیك سامانی دوباره داد، چنین نام گرفته‌اند. گرچه افسانه‌پردازی‌های قرون وسطایی خلق این سرودها را به پاپ گرگوری نسبت می‌دهد اما این آوازها طی سده‌های متمادی پدید آمده و تكامل یافته‌اند. برخی از این سرودها، مانند زبورخوانی، از كنیسته‌ی یهودیان سده‌های نخست میلادی سرچشمه گرفته است.

پاپ گرگوری کبیر ( گرگوری اول 590 – 604 میلادی )

 بزرگترین پاپی است که تا کنون در عالم مسیحیت وجود داشته است . او از خانواده اشرافی و ثروتمند رم بود . بعد از اتمام تحصیلات در رشته حقوق مدتی در مقامات دولتی مشغول به کار شد و سپس به خدمت کلیسا در آمد . او وجود خود را وقف خدمت به آیین مسیحیت نمود و ثروت و دارائی اش را به پیشرفت این آیین اختصاص داد . کلیسا های زیادی در سراسر ایتالیا دایر کرد و در یکی از بزرگترین آنها – در  میلان – به عبادت پرداخت . در سال 590 میلادی به سمت پاپ انتخاب شد . وی نخستین کسی است که به این سمت ( اسقف اعظم رم ) نائل آمد و به پاپ گرگوری شهرت یافت .

مینیاتور نوشته گریگوری بزرگ، در نسخه‌ای از دیالوگ‌های او در قرن ۱۲ام

مهمترین اقدام گرگوری گردآوری سرودهای مذهبی کلیسا و تکمیل آوازهای مذهبی بود که به منظور درست خواندن آوازهای کلیسا عدم تغییر در آنها و فراموش نکردن آهنگ بین دو اجرای آواز به این کار همت گماشت . هنوز مجموعه این آهنگ ها در محراب سن پیر موجود است که منشا موسیقی کلیسا و به سرودهای گرگوری معروف است . سرودهای گرگوری معمولا دارای منشا انجیلی است و به شکل نثر همواره به زبان لاتین اجرا می شود و سرچشمه مونودیک دارد .

آوازهای گرگوری که قسمت اعظم ادبیات موسیقی مذهبی و رسمی دوران قرون وسطی را تشکیل می دهد به اقتباس از نواهای سرود یهودیان در عصر داوود و سایر نواهای خاورمیانه ساخته شده است .

طی بیش از 1000 سال – سرود گرگوریایی موسیقی رسمی کلیسای کاتولیک رم بود . این سرودها مجموعه ملودی هایی بودند که متون مقدس لاتین با آنها و بدون همراهی ساز خوانده می شد . ( این سرود ها بافتی مونوفونیک دارند . ) مقصود ملودی های گرگوریایی تشدید معنویت بخش هایی از آداب و ایین های مذهبی بود . این ملودی ها فضایی مناسب نیایش ها و اعمال خاص مذهبی فراهم می آوردند . آهنگسازان قرون وسطا – سده های پیاپی آثار بدیع خود را بر مبنای سرود گرگوریایی ساخته اند . ( از زمان تشکیل دومین شورای واتیکان در سال های 1962 تا 1965 مراسم کلیسای کاتولیک در هر کشور اغلب به زبان ملی آن کشور برگزار می شود و به این ترتیب امروزه سرود گرگوریایی دیگر متداول نیست . )

بخش عمده‌ی هزاران ملودی ثبت شده‌ی امروزی میان سال‌های ۶۰۰ تا ۱۳۰۰ آفریده شده‌اند. ملودی های گرگوریایی نخست به صورت سینه به سینه حفظ می‌شدند اما هنگامی كه شمار این آوازها به هزاران رسید، برای اطمینان از ثبات و یكپارچگی موسیقی كلیسایی در سراسر كشورهای غرب، آن‌ها را نگاشتند. قدمت كهن‌ترین دست‌نوشته‌های برجا مانده از این سرودها به سده‌ی نهم می‌رسد.

آفرینندگان سرودهای گرگوریایی ـ‌ مانند پیكره‌سازانی كه نخستین كلیساهای قرون وسطا را زینت بخشیدند ـ‌ كم و بیش یكسره ناشناس مانده‌اند.

منابع: