چرا نوع خاصی از موسیقی را بیشتر دوست داریم؟!

تحقیقات جدید بیان می کنند که سلایق موسیقایی وابسطه به عوامل فرهنگی و نه به صورت وابسته به نحوه سیمکشیهای مغز هستند.

در سبک های موسیقی غربی ( از کلاسیک تا پاپ ) بعضی از ترکیبات نت ها بطور معمول نسبت به سایر ترکیبات مطلوب تر ادراک می شوند. بطور مثال برای اغلب ما، یک آکورد ” دو و سل ” خوشایند تر از ترکیب نامطبوع ” دو و فا دیز ” (که درطول تاریخ به عنوان “شیطان در موسیقی” معروف شده است) می باشد. برای چندین دهه، دانشمندان علوم اعصاب به این فکر بودند که آیا این ترجیحات  وابسطگی ای به نوع  سیم کشی های مغز افراد می تواند داشته باشد؟! تحقیقی جدید در دانشگاه MIT و دانشگاه Brandeis می گوید که احتمالا جواب این سؤال منفی می باشد.

به گزارش نوروسافاری به نقل از وبسایت دانشگاه MIT، در تحقیقی که بیش از صد نفر از یک قبیله ی دور آمازونی که مواجه ی کمی با موسیقی غربی داشتند یا اصلا با آن مواجه نشده بودند شرکت کردند، محققان دریافتند که آکورد های نامطبوع مثل ترکیب ” دو و فادیز ” به خوشایندی آکورد های مطبوع که دارای نسبت های ساده صحیح بین فرکانس های آکوستیک دو نت می باشند درجه بندی شده اند.

جاش مک درموت _ استادیار علوم اعصاب در دپارتمان مغز و علوم شناختی ام آی تی _ میگوید: “این تحقیق اینگونه بیان می کند که ترجیح مطبوع نسبت به نامطبوع وابسته به مواجه شدن با فرهنگ موسیقایی غربی است و اینکه این ترجیح ذاتی نیست.”

مک درموت همراه با  ریکاردو گودوی _ از استادان دانشگاه برندیز _ سرپرستان این پژوهش هستند که در ۱۳ جولای در مجله نیچر به چاپ رسیده است. آلن شولتز _  استادیار مردم شناسی پزشکی در دانشگاه بایلور_  و ادواردو آندریج _ دانشیار ارشد در دانشگاه سیاست و مدیریت اجتماعی برندیز _ نیز از جمله دیگر نویسندگان این مقاله هستند.

موسیقی مطبوع یا نامطبوع

در طول قرن ها برخی از دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده بودند که مغز به نخوی سیم کشی شده است که به آکوردهای مطبوع مثل فاصله پنجم (به دلیل اینکه یکی از نتها پنج نت بالاتر از دیگریست اینگونه نامگذاری شده است) به صورت مساعدتری واکنش می دهند. اما بر اساس این مطالعه ترجیح در فواصل موسیقایی خاص در افرادی که با موسیقی غربی آشنا هستند بستگی به مواجهه آن ها با آن موسیقی و نه ترجیح نسبت فرکانسی خاص دارد.” موسیقیدان ها در جوامعی که حداقل به اندازه یونان باستان قدمت دارند به این نکته اشاره کرده اند که در فاصله پنجم و دیگر فواصل مطبوع نسبت فرکانسهای دو نت معمولا براساس اعداد صحیح است (مثلا در فاصله پنجم نسبت ۳:۲). ترکیب دو و سل معمولاً بصورت پنجم درست نامیده می شود.

دیگران معتقدند که این ترجیحات بصورت فرهنگی ایجاد شده اند که نتیجه مواجهه با موسیقی ای است که آکوردهای مطبوع دارد. راه حل این بحث بطور عمده مشکل است. بیشتر از این نظر که امروزه افراد کمی در دنیا پیدا میشوند که با موسیقی غربی و آکوردهای مطبوعش آشنا نشده باشند.

مک درموت میگوید: “بسیار مشکل است که افرادی را بیابیم که به دلیل انتشار موسیقی پاپ غربی در سراسر دنیا مواجهه زیادی با این نوع موسیقی نداشته باشند. بیشتر مردم به میزان زیاد به موسیقی غربی گوش میدهند و موسیقی غربی پر از آکوردهای مطبوع است. بنابراین درعین حال که رد کردن احتمال اینکه ما فواصل مطبوع را به دلیل عادت داشتن به آنها دوست داریم مشکل بوده است تهیه یک تست معتبر نیز سخت بوده است.”

درسال ۲۰۱۰ گودوی مردم شناس که قبیله ای آمازونی معروف به تسیمان را برای سالهای زیادی مطالعه میکرده است از مک درموت در زمینه بررسی اینکه مردم تسیمان چگونه به موسیقی پاسخ میدهند درخواست همکاری کرد. بیشتر مردم آنجا که یک جامعه کشاورز و دامدار بوده و حدود ۱۲۰۰۰ نفر جمعیت دارد، مواجهه بسیار محدودی با موسیقی غربی داشته اند.

گودوی میگوید: “آنها در زمینه فاصله از شهرها و مراکز شهری بسیار متفاوتند. درمیان بومیان که بسیار دور و با چندین روز فاصله زندگی میکنند مواجهه با موسیقی غربی زیاد نیست.” ویژگی موسیقی فرهنگ تسیمان اجرای آوازی و سازی است، اما در یک زمان خاص صرفاً با یک فرد.

پژوهشگران در دو مطالعه مجزایی که انجام دادند _ یکی در سال ۲۰۱۱ و دیگری در سال ۲۰۱۵٫ _ از شرکت کنندگان درخواست کردند که میزان علاقه شان به آکوردهای مطبوع و نامطبوع را درجه بندی کنند. پژوهشگران همچنین آزمایشاتی را انجام دادند که مطمئن شوند که شرکت کنندگان می توانند تفاوت بین صداهای مطبوع و نامطبوع را بگویند که البته متوجه شدند که آنها قادر به این کار هستند.

این تیم همین تست را با گروهی از بولیویایی های اسپانیایی زبان که در یک شهر کوچک نزدیک تسیمان زندگی میکردند و ساکنان پایتخت بولیوی یعنی لاپاز هم اجرا کردند. آنها همچنین گروهی از موسیقی دانان و غیرموسیقیدانان آمریکایی را مورد آزمون قرار دادند.

به گفته مک درموت  “آنچه که ما در ترجیح فواصل مطبوع بر نامطبوع دریافتیم این بود که این مسئله بین این پنج گروه تفاوت فاحش داشت. در تسیمان این ترجیح وجود نداشت و در دو گروه بولیویایی یک ترجیح کوچک ولی معنادار از نظر آماری وجود داشت. در گروه آمریکایی این ترجیح مقداری بیشتر بود که البته در میان موسیقی دانان نسبت به غیرموسیقی دانان باز هم بیشتر میشد.”

وقتی که از مردم تسیمان درخواست شد که صداهای غیرموسیقایی مثل صدای خنده یا نفس کشیدن را درجه بندی کنند، آنها پاسخی همچون دیگر گروه ها داشتند. آنها همچنین برای نوعی کیفیت موسیقایی که به عنوان زبری آکوستیک معروف است نیز بیزاری مشابهی نشان دادند.

برایان مور، استاد روانشناسی دانشگاه کمبریج که در این مطالعه شرکت نداشته میگوید: “یافته ها نشان میدهد که این احتمالاً فرهنگ و نه عامل بیولوژیکی است که ترجیحات معمول آکوردهای موسیقایی مطبوع را تعیین میکند.”

مور میگوید: “سرجمع نتایج این مطالعه هیجان انگیز و خوب طراحی شده به روشنی نشان میدهد که ترجیح فواصل موسیقایی خاص در افرادی که با موسیقی غربی آشنا هستند بستگی به مواجهه آنها با آن موسیقی و نه ترجیح نسبت فرکانسی خاص دارد.”